Het einde van de alliantie tussen het Patriotic Front (PF) en de United Party for National Development (UPND): breekpunt homosexualiteit. Bij de komende verkiezingen zou een alliantie van PF en UPND de MMD verslaan, mits de kiezers stemmen zoals in 2006 en 2008. Dat verklaart waarom de intentie voor een pact zo lang stand hield, ondanks de beledigingen van Michael Sata, de leider van PF, aan het adres van UPND en de leider van die partij, Hakahima Hichilema. Toppunt was het kleineren van Hichilema door hem een minderjarige politicus (“onder de vijf jaar”) te noemen. Het breekpunt kwam over een zaak waar Sata zijn eigen belangen ondermijnde. Homosexualiteit is in Zambia strafbaar en tegenover twee Deense journalisten liet hij zich ontvallen dat hij de wetgeving zou veranderen, als hij gekozen zou worden. Dat leidde tot een uitbarsting van verontwaardiging onder brede lagen van de bevolking. De Deense ambassade ging zover om in het openbaar te verklaren dat Sata alleen met journalisten had gesproken en dat de opinies die geuit waren, niets met een officieel Deens standpunt te maken hadden. Hichilema had zijn zaak veel kwaad gedaan als hij dit niet als een definitief breekpunt had gezien. Er was nauwelijks een reactie van Sata. Hij riep alleen andere kleine partijen op tot een stemakkoord. De belangrijkste daarvan waren de United Liberal Party van Sakibwa Sikota, een afsplitsing van UPND als protest tegen het tribalisme van Tonga-sprekers en de United National Independence Party, de vroegere regeringspartij. Er was geen belangstelling voor dat stemakkoord, omdat Sata al te vaak van politieke alliantie veranderd was om nog langer betrouwbaar te zijn en men wilde bovendien zeker niet door hem gedomineerd worden.
Binnen de PF waren er wel andere figuren die het opbreken van de alliantie zeer spijtig vonden, zoals de PF secretaris-generaal Winter Kabimba. Het meest uitgesproken commentaar kwam van het PF parlementslid Given Lubinda. Hij ontkende dat de breuk iets met homosexualiteit te maken had. Het was volgens hem nooit een onderwerp van gesprek geweest in de onderhandelingen tussen PF en UPND en hij was bij al die onderhandelingen aanwezig geweest. Het belangrijkste onderwerp van de besprekingen was de vraag geweest of men eerst over de personele bezetting moest praten, de voorkeur van PF, of dat men, zoals UPND wilde, prioriteit zou geven aan een sociaal-economisch programma. Het is niet helemaal duidelijk wat er binnen die onderhandelingen gebeurd is. Er lijkt een conceptovereenkomt geweest te zijn over het verdelen van de posities. Dat is naar voren gebracht in een brief van professor Clive Chirwa. Chirwa was professor aan een van de mindere Engelse universiteiten (een ex-Polytechnic). Vandaar begon hij een campagne om presidentskandidaat van MMD te worden. Hij speelt nu een rol in PF. Volgens Chirwa was er overeen gekomen dat Sata de presidentskandidaat zou zijn en dat Hichilema kandidaat zou zijn voor het vice-presidentschap. Die afspraak werd heftig afgewezen in UPND kringen.
Een coalitie van UPND en PF zou gunstig zijn voor politici die in een gebied wonen waar de andere partij dan waartoe zij behoren, dominant is. Dat gegeven speelt zeker mee in het eerder genoemde optreden van Given Lubinda. Hij is zelf van gemengd Europees/Afrikaanse afkomst, maar is geassocieerd met het Tonga sprekende deel van de bevolking. Hij was oorspronkelijk in de UPND, maar verliet de partij in onvvrede over Hichilema’s greep naar de macht. Hij is MP in Lusaka voor het PF en een alliantie zou alle vragen over zijn werkelijke loyaliteit wegnemen.
Panji Kaunda is geassocieerd met het Bemba sprekende deel van Zambia, maar hij was lid van de UPND. Hij zit nu niet in het parlement en zal waarschijnlijk staan in Shiwa Ngandu, Mpika. Dat is een gebied waar PF dominant is en het moeilijk zal zijn om als kandidaat te staan van UPND dat met Tonga sprekers wordt geassocieerd. De alliantie zou een uitkomst zijn. Hij pleitte dan ook met klem voor PF’s Michael Sata als presidentiskandidaat ewn betreurde de breuk zeer. Hichilema antwoordde door te suggereren dat Panji Kaunda lid van PF wordt. Hij is nu geroyeerd als lid van UPND.
Inonge Lewanika is een andere politicus die probeert in de nieuwe configuratie een plaats te vinden. Zij is een prominent lid van de kinkinklijke familie in Barotseland. Dat gebied, de Western Province, waar de Lozi sprekers dominant zijn, is zoals eerder in de Zambian Nieuwsbrief is geargumenteerd in 2011 van groot strategisch belang voor PF.
Het is dus niet verbazend om haar te zien figureren als partijvoorzitter van PF. Deze prominente Lozi persoonlijkheid maakte onder UNIP in internationale organisaties carriere . In 2001 was ze een uiterst onsuccesvolle presidentskandidaat voor een Lozi gaffilieerde partij die Agenda voor Zambia heette. Onder Mwanawasa is ze nog een tijd ambassadeur in Namibie geweest. En nu heeft ze dus een platform gevonden in PF.
Sinds de verkiezingsalliantie tussen PF en UPND niet doorgaat is de kans groot dat MMD wint. Politici in de oppositi, die geen sterke lokale basis in een van de grote partijen hebben manoevreren daarom in een onzeker politiek landschap.
Lusaka Times 19. 20, 21/03; 14/04/11; Post 19, 21/03/11