De regeringspartij MMD, de Movement for Multinational Democracy, heeft in april een nationale conventie gehouden om een nieuw bestuur te kiezen en vooral om Rupiah Banda als presidentskandidaat te ondersteunen. Formeel werd hij gekozen, maar de partijleiding had al lang duidelijk gemaakt dat Banda de enige kandidaat zou zijn. Banda vroeg aan het einde van de conventie om niet naar buiten te brengen wat er op de conventie was gebeurd. Het is daarom niet zo gemakkelijk er over te schrijven. Wel waren er de nodige commentaren op de blogs, die in herinnering riepen dat MMD ontstaan was in oppositie tegen UNIP, de United National Independence Party, en vervolgens constateerden: “de dagen van UNIP zijn weer terug” en “MMD verraadt de democratische oorsprong als een partij die voor verscheidenheid van mening staat”. Natuurlijk kwam er toch iets naar buiten. Het meest treffende verslag is te vinden op de Zambia Watchdog website]. Volgens hen heeft UNIP de regeringspartij overgenomen. De slagzinnen en liederen uit de UNIP tijd werden weer aangeheven, bijvoorbeeld Tichite bwanji tili pambuyo pa Kaunda (UNIP) ofwel “Wat kunnen we anders doen dan samen verder gaan met Kaunda en UNIP”. Maureen Mwanawasa, de vrouw van de in 2008 overleden president, probeerde een MMD-lied in te zetten, maar kreeg de afgevaardigden niet mee.
De vriendschap tussen Rupiah Banda en de vorige president Chiluba is al jaren onderdeel van het politieke spel. Het verbaasde dus niet dat Chiluba ondanks de schandalen die hem omringen, bij de opening van de conventie aanwezig was. Wel was het verbazingwekkend dat ook Kenneth Kaunda daar was. MMD is opgericht tegen datgene waar zijn persoon voor stond. Mwanawasa benoemde Rupiah Banda, de buitenstaander in MMD als vice-president in 2006 ondanks zijn achtergrond in Kaunda’s UNIP. Het leek op dat moment een goede zet om MMD’s opkomst in het Oosten, waar UNIP sterk was, zeker te stellen, maar hij blijkt dus de weg geëffend te hebben voor de overname van de partij door de oude garde van UNIP. Typerend daarvoor was ook de prominente aanwezigheid van William Banda, die een verleden heeft als straatvechter voor UNIP.
In de partijverkiezingen verloren de oudgedienden uit MMD: George Mpombo, Mike Mulongoti, Mbita Chitala, Katele Kalumba, die om uiteenlopende redenen met de partij in de clinch lagen.
Mpombo is al lang in conflict met de partij en zijn conflict met Rupiah Banda is ondertussen op scherp komen te staan. Volgens Mpombo kreeg hij als minister van defensie de opdracht om 10% van wapenaankopen in Zuid-Afrika op de rekening te storten van een zoon van Banda. Het zou daarbij om US$ 100 miljoen gaan, maar Mpombo heeft geen concreet bewijs voor deze beschuldigingen.
Mike Mulongoti en Mbita Chitala hebben ondertussen MMD verlaten en ze hebben zich bij Sata’s Patriotic Front aangesloten. Chitala was al sinds 2008 in ongenade omdat hij toen Rupiah Banda had aangeraden om zijn verlies toe te geven toen hij achter leek te staan. Banda won toen met een kleine marge en Chitala’s advies leidde er toe dat die zijn functie ambassadeur in Libie verloor.
Katele Kalumba, oftewel KAKA, is in MMD gebleven. Hij wordt gezien als de belangrijkste rivaal van Banda, maar hij is vleugellam omdat hij hangende zijn hoger beroep op borgtocht vrij is. Hij is veroordeeld in hetzelfde proces waarin Chiluba is vrijgesproken. Velen gaan er van uit dat dit een politiek proces is en de veroordeling van Kalumba werd in dit kader gezien als een manier om een rivaal van Rupiah Banda uit te schakelen. Als de rechtspraak rond de Chiluba-schandalen inderdaad zo politiek geworden is als gezegd wordt, dan heeft Kalumba wel de bescherming van Banda nodig om op vrije voeten te blijven. Kalumba voert campagne voor Banda en prijst hem als een leider die politici weer welkom heet in de partij, als ze eerder met conflicten vertrokken zijn. Stemmen tegen Banda zou volgens Kalumba in de kaart spleen van sinistere buitenlandse invloeden via donors. Dat laatste is ook een geliefd thema in de politieke analyse van Rupiah Banda. KAKA moest overigens wel toegeven dat er veel ex-UNIP figuren de partij binnengedrongen zijn. Zijn eigen macht in de partij is duidelijk afgenomen. Hij kon zelf vanwege zijn veroordeling niet kandidaat staan, maar zijn vrouw Lumba wilde secretaris voor gezondheid worden. Ze verloor op de conventie van Dorothee Sillya uit het oosten, ex-UNIP en vertrouweling van Banda. Er wordt wel gesuggereerd dat Lumba in Chiengi (Luapula) kandidaat zal staan voor het parlement. In die provincie gaat de strijd tussen de volgelingen van Chiluba en die van oppositieleider Sata, die ook een Bembaspreker is.
Kalumba stelt het dus voor alsof van alle kanten spijtoptanten komen die zich achter Rupiah Banda scharen. Dat is soms wel het geval. De vroegere vice-president Kavindele bijvoorbeeld staat weer achter Banda, hoewel hij zich eerder in sterke termen over Banda had uitgelaten: de inhaligheid van Rupiah Banda en zijn zonen zou volgens hem de Zambiaanse economie ten grond richten. Aan de andere kant maakt Banda ruzie met personen die hem aan de macht gebracht hebben. V.j. Mwaanga is bijvoorbeeld afgezet als leider van de verkiezingscampagne, al is hij nog wel leider van de partij in het parlement.
Banda mag dan de conventie met ijzeren hand beheerst hebben, maar het politieke veld om hem heen is onduidelijk en loyaliteiten lijken met groot gemak te verschuiven.
(www. Lusakatimes.com, 28/05/10; 9,11, 15,16/04; 4/05/11; Post 19/04/11; www. zambianwatchdog.com 7,11/05/11; http://maravi.blogspot.com 27/4/11)